نازایی چیست و چند نوع دارد؟ نازایی یکی از مشکلات شایع در بین زنان است که بسیاری از افراد در سراسر جهان با آن مواجه هستند. این مشکل به عدم توانایی زوجین در باروری و باردار شدن منجر می‌شود و می‌تواند بر روی روحیه و عاطفه آنها تأثیرات قابل توجهی داشته باشد. نازایی می‌تواند به عوامل مختلفی از جمله اختلالات در سیستم تولید مثلی، اختلالات هورمونی، مشکلات سلامت جنسی، عوامل زیست محیطی، عوامل روانشناختی و فشارهای روانی برگردد. با توجه به اینکه بیشتر از یک عامل می‌تواند منجر به نازایی شود، تشخیص و درمان این مشکل بسیار پیچیده است و نیازمند همکاری متخصصان مختلف از جمله پزشکان، روانشناسان و متخصصان تغذیه است.در این مقاله از مجله ویشان، به بررسی علل و عوامل متعدد ناباروری، روش‌های تشخیص و درمان مورد استفاده قرار گرفته و نیز راهکارهایی برای کاهش اثرات منفی و روانی این مشکل بر زوجین ارائه خواهد شد. از جمله دلایل نازایی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- اختلالات در سیستم تولید مثلی
- اختلالات هورمونی
- مشکلات سلامت جنسی
- عوامل زیست محیطی
- عوامل روانشناختی
- فشارهای روانی
نازایی چیست؟
نازایی به معنای عدم توانایی زوجین در باروری و باردار شدن است. وقتی که یک زوج در طول یک سال تلاش برای باروری، اقدامات جنسی منظم داشته باشند و همچنین از روش‌های منع بارداری مانند انواع قرص ضد بارداری استفاده نکرده و هنوز هم باردار نشده باشند، به عنوان زوج نازا شناخته می‌شوند.
نازایی می‌تواند به صورت اولیه یا ثانویه باشد. نازایی اولیه به معنای عدم توانایی زوجین در باروری بدون تجربه قبلی بارداری است. در حالی که نازایی ثانویه به معنای عدم توانایی باردار شدن پس از تجربه قبلی بارداری است.
علل و عوامل نازایی می‌تواند بسیار متنوع باشد و شامل اختلالات در سیستم تولید مثلی، اختلالات هورمونی، مشکلات سلامت جنسی، عوامل زیست محیطی، عوامل روانشناختی و فشارهای روانی است.
انواع نازایی
ناباروری به معنای عدم توانایی باروری و بارور نشدن زوج درصورت اقدام مناسب جنسی است. جالب است بدانید که امروزه چندین نوع ناباروری وجود دارد که در ادامه مطلب قصد داریم تا به معرفی هر کدام از آنها بپردازیم تا شناخت بیشتر و بهتری در این زمینه داشته باشید.
نازایی اولیه
ناباروری اولیه (Primary infertility) به معنای عدم توانایی باروری یا باردار شدن در زوجی است که تاکنون هرگز باردار نشده‌اند. در این حالت، زوج برخلاف زوج‌هایی که توانایی باروری داشته و حداقل یک بار باردار شده اند (ناباروری ثانویه)، تاکنون تجربه بارداری نداشته‌اند.
ناباروری اولیه ممکن است ناشی از مشکلات مربوط به زوج مرد یا زن باشد. در زنان، مشکلات هورمونی، مشکلات تخمک‌گذاری، عوارض سابقه عمل جراحی در ناحیه تناسلی و اختلالات رحمی می‌تواند علت ناباروری اولیه باشد. در مردان نیز، مشکلات اسپرمی مانند ضعف اسپرم، اختلالات در تولید اسپرم و نقص در عملکرد اسپرم‌ها می‌تواند باعث ناباروری اولیه شود.
با توجه به متغیر بودن علل نازایی اولیه، تشخیص و درمان آن بستگی به علت اساسی مشکل دارد. برای تشخیص دقیق، پزشک می‌تواند از آزمون‌های هورمونی، سونوگرافی، آزمون‌های جنین‌زایی و یا بیوپسی جنین استفاده کند. درمان ناباروری اولیه همچنین ممکن است از طریق داروها، روش‌های مداخله‌ای مانند جراحی، فناوری مساعدت تولید بارداری (ART) مانند بارورسازی مصنوعی (IUI) و جراحی تولید مصنوعی بارداری (IVF) صورت گیرد.
نازایی ثانویه
ناباروری ثانویه (Secondary infertility) به معنای عدم توانایی باروری یا باردار شدن در زوجی است که در گذشته حداقل یک بار باردار شده‌اند، اما در حال حاضر نمی‌توانند باردار شوند. در این حالت، زوج از قبل توانایی باروری داشته و باردار شده‌اند، اما به دلایل مختلفی از جمله مشکلات جسمی، هورمونی، رحمی، تخمدانی، لوله‌های فالوپی و اسپرمی ممکن است نتوانند دوباره باردار شوند.
علت نازایی ثانویه چیست
علل ناباروری ثانویه می‌تواند شامل تغییرات سنی در زنان (مانند کاهش تعداد تخمک‌ها و کیفیت آنها)، عوارض پس از عمل جراحی ناحیه تناسلی (مانند عوارض بعد از عمل سقط، عوامل ناشی از عفونت، انسداد لوله‌های فالوپی پس از عمل جراحی و غیره)، تغییرات هورمونی در زنان و مردان، مشکلات اسپرمی در مردها و مشکلات جنسی در رابطه با نحوه یا کمیت معاشقه جنسی وجود دارد.
ناباروری طبیعی
در برخی موارد، ناباروری ممکن است به دلیل عدم داشتن سلامت جسمانی یا ناتوانی فیزیکی باشد. مثلاً در صورت وجود مشکلات در اعضای تولیدمثلی، مثانه، رحم یا لوله‌های فالوپیوس، باروری ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد.
ناباروری جزئی
در برخی موارد، زوج‌ها می‌توانند بطور طبیعی بارور شوند، اما به دلیل مشکلاتی مانند کیفیت مناسب اسپرم یا میله‌های مادری ضعیف، میزان موفقیت در باروری پایین تر است.
ناباروری اصلاح نشده
در برخی موارد، نازایی ممکن است قابل تغییر و اصلاح باشد، اما به دلیل عدم درمان یا عدم توانایی درمانی آن، ناباروری باقی می‌ماند.
علت نازایی چیست؟
نازایی یک مشکل پزشکی است که زوج‌ها را از توانایی باروری مطلع می‌کند. علت نازایی ممکن است به دلیل مشکلات در زنان، مردان یا هر دوی آنها باشد. در زیر، تعدادی از علل شایع نازایی را بررسی می‌کنیم:
اختلالات سیستم تولید مثل
اختلالات سیستم تولید مثلی به مشکلاتی در عملکرد سیستم تولید مثلی (سیستم تناسلی) اشاره دارد که می‌تواند باعث نازایی شود. این اختلالات ممکن است در هر قسمتی از سیستم تناسلی، از جمله غدد تولید مثلی (مثانه، آندرها، تخمدان‌ها)، لوله های تناسلی یا نقص‌های ساختاری پیش آید.
بعضی از اختلالات سیستم تولید مثلی عبارت اند از:.
- اختلالات ساختاری
مشکلات ساختاری در سیستم تناسلی مانند بنیه ناقص تخمدان ها، باروری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مثلاً وجود لوله های تناسلی بسته یا نقص در ساختار اسپرم می‌تواند باعث کاهش احتمال باروری شود.
- عوامل زیستی و بهداشتی
عواملی مانند مصرف مواد مخدر، سیگار، الکل و استفاده از داروهای خاص می‌توانند به تخمک و اسپرم آسیب برسانند و باروری را تحت تأثیر قرار دهند.
- عوامل محیطی
عوامل محیطی مانند تعرض به مواد شیمیایی صنعتی، تابش ناشی از پرتوها، آلودگی هوا و آب و دماهای بالا یا پایین می‌تواند بر سلامت سیستم تولید مثلی تأثیر بگذارد.
- عوامل ژنتیکی
برخی از اختلالات تولید مثلی به علت عوامل ژنتیکی و ارثی رخ می‌دهند. اگر در خانواده شما مشکلات باروری وجود داشته باشد، شما نیز به احتمال زیاد در معرض باروری کاهش یافته قرار دارید.
اختلالات هورمونی
در ادامه پرسش نازایی چیست و چند نوع است به بررسی اختلالات هورمونی می‌‌پردازیم. اختلالات هورمونی می‌توانند یکی از عوامل نازایی در زنان و مردان باشند. هورمون‌ها ترکیبات شیمیایی است که توسط اندام‌های مختلف در بدن تولید می‌شوند و به عنوان سیگنال‌های شیمیایی بین اعضای مختلف بدن عمل می‌کنند. اختلال هورمونی ممکن است به دلیل عدم تولید کافی یا بیش از حد هورمون‌ها، یا اختلال در تبادل هورمون‌ها در بدن رخ دهد.
در زنان، اختلال هورمونی می‌تواند منجر به مشکلات سیکل قاعدگی، عدم تشکیل تخمک و باروری ناکامل، تخمدان پلی‌کیستیک، عدم تولید یا ترشح ناکافی هورمون‌های استروژن و پروژسترون، عدم تعادل هورمونی پس از بارداری و سایر مشکلات جنسی و تناسلی منجر شود.
در مردان، اختلال هورمونی ممکن است باعث کاهش تولید هورمون تستوسترون (هورمون جنسی مردانه)، اختلال در عملکرد گلاندهای جنسی و تناسلی مانند هیپوفیز، تیروئید، کیسه صفرا و سایر عوامل دیگر شود. این اختلالات هورمونی می‌توانند منجر به نازایی و مشکلات جنسی مرتبط با آن شامل عدم توانایی در انجام رابطه جنسی، کاهش شدت و حجم اسپرم و مشکلات دیگر شوند.
مشکلات سلامت جنسی
مشکلات سلامت جنسی می‌توانند یکی از علل نازایی باشند. نازایی به معنای عدم توانائی باروری است و ممکن است به طور مستقیم یا غیرمستقیم به مشکلات سلامت جنسی برگردد.
به‌طور کلی، مشکلات سلامت جنسی شامل مسائلی همچون موارد زیر شود:
- عدم توانائی در دستیابی به انتصاب کامل و قابلیت حفظ آن (ضعف انتصاب)
- نعوظ زودرس (پیش از انجام رابطه جنسی)
- بیش‌فعالی جنسی
- عدم فعالیت جنسی
مشکلات سلامت جنسی ممکن است به صورت مستقیم منجر به نازایی شوند؛ برای مثال، در صورت عدم توانائی در انتصاب کامل و حفظ آن، امکان انجام رابطه جنسی به‌خوبی وجود ندارد و در نتیجه باروری کاهش می‌یابد. علاوه براین، بعضی از مشکلات سلامت جنسی ممکن است به صورت غیرمستقیم نازایی را تحت‌الشعاع قرار دهند؛ به عنوان مثال، افزایش استرس و اضطراب در ارتباط با عملکرد جنسی می‌تواند منجر به کاهش خواص جنسی و کاهش رغبت جنسی شود.
مشکلات سلامت روان
مشکلات سلامت روان می‌توانند یکی از عوامل اصلی نازایی باشند. سلامت روان به وضعیتی اشاره دارد که شخص قادر است به طور مطلوب با استرس‌ها و فشارهای روزمره زندگی کند، احساس خوبی در مورد خود و دیگران داشته باشد و قادر به انجام وظایف روزمره خود باشد.
اگرچه دقیقاً رابطه بین مشکلات سلامت روان و نازایی پیچیده است، اما مطالعات نشان داده‌اند که وجود مشکلات سلامت روان می‌تواند عوامل زیادی را تحت تأثیر قرار دهد که به طور مستقیم یا غیرمستقیم به نازایی منجر شوند. برای مثال:
افسردگی و اضطراب
افسردگی و اضطراب از جمله مشکلات سلامت روانی هستند که می‌توانند باعث کاهش انگیزه و انرژی شخص شده و توانایی انجام وظایف را درگیر کنند. این ممکن است باعث از دست دادن علاقه به فعالیت‌های روزمره، ایجاد مشکلات در روابط شخصی و حتی مشکلات در کار و تحصیل شود.
اختلالات خواب
مشکلات خواب می‌توانند باعث افزایش خستگی، کاهش تمرکز و کیفیت ضعیف عملکرد شود. این ممکن است منجر به مشکلات عملکرد روزانه شخص شود و در نهایت به نازایی منجر شود.
اختلالات خوردن
برخی مشکلات سلامت روانی مانند اضطراب یا افسردگی می‌توانند باعث تغییرات در الگوی خوراکی فرد شوند. این مشکلات می‌توانند باعث افزایش یا کاهش شدید وزن، ناهنجاری‌های تغذیه‌ای و مشکلات جسمی دیگر شوند.
اختلالات روابط
مشکلات سلامت روانی می‌توانند به شکل مستقیم یا غیرمستقیم روی روابط شخص تأثیر بگذارند. برخی از مشکلات روانی می‌توانند باعث ایجاد مشکلات در روابط خانوادگی، رابطه زوجی و روابط اجتماعی شود. این ممکن است منجر به احساس تنهایی، عدم حمایت و عدم ارتباط اجتماعی مناسب شود.
علائم نازایی چیست
علائم ناباروری یا عدم توانایی در زادآوری می‌تواند به وضوح دیده نشود، اما در برخی موارد ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
عدم حاملگی پس از سال‌ها تلاش برای بارداری
اگر شما و همسرتان تلاش برای بارداری را در طول یک تا دو سال با روش‌های منظم و مناسب انجام داده اید و هنوز باردار نشده‌اید، ممکن است مشکلی در باروری وجود داشته باشد.
عدم وجود علائم طبیعی بارداری
در بعضی موارد، عدم وجود نشانه و علائم بارداری مانند تغییرات در دوره قاعدگی، تورم یا حساسیت پستان، تغییر در سطح هورمون‌ها و موارد مشابه می‌تواند نشانگر وجود مشکلی در باروری باشد.
تاریخچه عفونت‌های تناسلی
برخی عفونت‌های تناسلی، مانند نازایی که قبلاً به آن اشاره شد، ممکن است منجر به عوارض جدی بر روی ساز و کارهای تناسلی شود و به برانگیختگی منجر شود.
مشکلات در دوره قاعدگی
تنظیم نامناسب دوره قاعدگی، خونریزی شدید یا خفیف، عدم تغییرات غالب در دوره‌های قاعدگی می‌تواند نشانه‌هایی از مشکلات باروری باشد.
مشکلات آناتومیکی
اختلالات در ساختار رحم، لوله‌های فالوپیون و تخمدان‌ها می‌توانند باعث مشکلات باروری شوند. این مشکلات معمولاً توسط پزشکان با استفاده از امواج صوتی یا روش‌های تصویربرداری دیگر تشخیص داده می‌شوند.
اگر شما و همسرتان با عدم باروری مواجه هستید، بهتر است با یک پزشک متخصص در زمینهٔ باروری (پزشک نازایی) مشاوره کنید تا علت باروری نشدن را تشخیص دهد و برنامه درمانی را به شما ارائه دهد.
نازایی زنان از چیست؟
چنانچه در مطالب قبلی در رابطه با پرسش نازایی چیست و چند نوع است، اشاره شد، نازایی می‌تواند از علل مختلفی ناشی شود. مواردی از جمله مشکلات در سیستم تولید مثلی زنان، عوامل هورمونی نامتعادل، مشکلات رحم یا لوله های فالوپی، مشکلات در تخمدان‌ها، عفونت‌های تناسلی، مشکلات سیستم ایمنی بدن و عوامل روانشناختی مانند استرس و اضطراب می‌تواند منشأ نازایی باشد.
برای تشخیص دقیق علت نازایی، معمولاً پزشکان انجام می‌دهند تاریخچه پزشکی کاملی از بیمار اخذ کرده و از آزمایشات مختلفی مانند آزمایش خون، سونوگرافی، آزمایش هورمونی و آزمایش‌های تخصصی دیگر استفاده می‌کنند.
بسته به علت نازایی، درمان ممکن است شامل داروها، جراحی، فن آوری‌های مساعدتی تولید مثلی (ART) از جمله بارورسازی مصنوعی، روش‌های موازی باروری و یا تزریق جنین (IVF) باشد. در صورت مواجهه با نازایی، بهتر است با پزشک متخصص تناسب نظر خود ملاقات کنید تا به شما راهنمایی و درمان مناسب را ارائه دهد.
ازمایش نازایی چیست؟
ازمایش نازایی یکی از روش‌های تشخیص باروری در زنان است. این آزمایش با هدف بررسی سلامت تخمدان‌ها و قابلیت تولید تخمک در زنان انجام می‌شود. در این آزمایش، سطح هورمون‌هایی مانند فولیکول استیموله کننده (FSH)، لوتئینیزه کننده (LH) و استروژن در خون بررسی می‌شود.
با توجه به نتایج این آزمایش، میتوان به نتیجه‌گیری دربارهٔ وضعیت باروری زن پرداخت و در صورتی که سطح FSH بالا باشد و سطح LH و استروژن کاهش یافته باشد، این ممکن است نشان دهندهٔ مشکلات در تخمدان‌ها و کاهش قابلیت تولید تخمک باشد. با این حال، این آزمایش نمی‌تواند عامل دقیق مشکلات باروری را مشخص کند و فقط یکی از روش‌های تشخیصی است.
نازایی بدون علت چیست؟
ناباروری بدون علت یا نازایی ناشناخته به عدم توانایی زوجین برای باروری است که در آزمایشات و تست‌های پزشکی هیچ علت قابل شناسایی برای ناتوانی در باروری تشخیص داده نشود. این وضعیت به عنوان ناباروری بدون علت یا ناباروری ایدئوپاتیک (Idiopathic infertility) شناخته می‌شود.
علل ناباروری بدون علت ممکن است به دلایل زیر باشد:
- عدم تخصیص مناسب تخمک
در برخی موارد، تخمک‌های تولید شده توسط مادران نابارور بدون علت ناقص یا نامناسب هستند و قادر به ترکیب با اسپرم نیست.
- عدم تولید مناسب اسپرم
آقایان نیز می‌توانند مشکلاتی در تولید و شکل‌دار شدن اسپرم داشته باشند که در تست‌های پزشکی قابل تشخیص نباشد.
- مشکلات اسپرم در رسیدن به رحم
بعضی اوقات، مسیر اسپرم‌ها از طریق لوله‌های فالوپیوس به رحم بارور اختلال دارد و اسپرم‌ها قادر به رسیدن به تخمک نیست.
قرص نازایی چیست؟
در این قسمت از مقاله نازایی چیست و چند نوع است، به بررسی قرص نازایی می‌‌پردازیم. درمان ناباروری با داروها ممکن است در برخی موارد مفید باشد. در زنان، داروهایی مانند کلومیفن سیترات، هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH)، هورمون لوتئینیزه (LH) و هورمون تحریک کننده تخمدان (HMG) برای درمان ناباروری استفاده می‌شوند. این داروها به طور معمول به صورت تزریقی تجویز می‌شوند و در سیکلهای IUI و ICSI / IVF جهت تحریک قوی تخمدان استفاده می‌شوند.
در مردان، برای درمان ناباروری از داروهایی مانند سیترات کلومیفن، هورمون تستوسترون و هورمون های تحریک کننده تولید مثل استفاده می‌شود
درمان ناباروری با داروها باید تحت نظر پزشک باشد و باید با توجه به شرایط فردی هر بیمار تعیین شود.
کیست نازایی چیست
کیست نازایی یا کیست تخمدان، یک توده مایع یا جامد است که در داخل یک تخمدان شکل می‌گیرد. این کیست ها ممکن است به صورت یک بالون پر مایع یا یک ساختار جامد باشند و ممکن است در یک یا هر دو تخمدان وجود داشته باشند.
بیشتر کیست های نازایی ناشی از حالت طبیعی فیزیولوژیکی ایجاد می‌شوند که در هنگام فرایند تخمک‌گذاری رخ می‌دهد. این کیست ها معمولاً خودبه‌خود تحلیل می‌شوند و علائم خاصی به همراه ندارند.
با این حال، در برخی موارد، کیست های نازایی می‌توانند اندازه بزرگتری بگیرند و علائم و مشکلاتی ایجاد کنند. برخی از علائم کیست های نازایی عبارت اند از:
- درد شکمی یا لگنی
- تورم و فشار در ناحیه تخمدان‌ها
- عوارض بر روی دستگاه گوارش مانند سوء هاضمه یا تغییر در رژیم غذایی
- تغییرات در دوره قاعدگی
- نارسایی تخمدان
نازایی مرد چیست؟
ناباروری مردانه به مشکلاتی اطلاق می‌شود که منجر به کاهش قابل توجهی در توانایی مرد برای تولید اسپرم و یا انتقال آن به طور موثر به رحم زن می‌شود، که در نتیجه جفت‌گیری جنسی ناموفق باشد. این مشکل ممکن است به صورت دائم یا موقت باشد و می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند اختلالات هورمونی، اختلالات تولید اسپرم، عوامل زیست محیطی، عوامل جسمی یا روانی باشد.
بعضی از علل شایع ناباروری مردانه عبارت اند از:
- اختلالات هورمونی مانند کاهش سطح تستوسترون (هورمون مردانه) یا بی‌توجهی به عوامل مهم در تولید اسپرم.
- اختلالات تولید اسپرم، مانند کاهش تعداد اسپرم‌ها یا وجود اسپرم‌های ناسالم.
- عوامل زیست محیطی مانند تاثیرات سمی در محیط کار، تماس با مواد شیمیایی ضدعفونی‌کننده، تغذیه نامناسب، استفاده از مواد مخدر یا سابقه بیماری‌های مانند سل یا شیوع عفونت.
- عوامل جسمی از قبیل عدم تولید اسپرم، دردهای مرتبط با انزال، عوارض عمل جراحی یا تروما در منطقه تولید اسپرم.
- عوامل روانی مانند استرس، اضطراب، افسردگی و مشکلات رابطه.
هورمون نازایی چیست؟
هورمون نازایی یا Follicle Stimulating Hormone (FSH) یک هورمون مهم در سیستم تناسلی انسان و حیوانات است که در زنان و مردان هر دو جنس تولید می‌شود. در مردان، این هورمون تولید شده توسط غده هیپوفیز و برای تنظیم تولید اسپرم و هورمون تستوسترون مهم است. در زنان، FSH نقش کلیدی در تنظیم چرخه قاعدگی و تخمک‌رسانی دارد. همچنین، این هورمون تولید تخمک و تولید هورمون‌های استروژن و پروژسترون در زنان را نیز تنظیم می‌کند. اختلال در سطح هورمون نازایی ممکن است باعث مشکلاتی در تولید اسپرم در مردان و تخمک در زنان شود.
ناباروری مشکلی قابل درمان
در این مقاله به بررسی پرسش نازایی چیست و چند نوع است پرداختیم. نازایی یکی از مشکلات رایج در حوزه تناسلی است که برای زوج‌هایی که به دنبال بچه‌دار شدن هستند، می‌تواند موجب نگرانی و استرس شدیدی شود. ناباروری به معنای عدم توانایی زوجین برای باروری در مدت یک سال با رابطه جنسی منظم است. برای تشخیص ناباروری، باید علل آن شناسایی شود که ممکن است شامل عوامل فیزیکی، شیمیایی و روانشناختی باشد. برخی از این علل شامل مشکلات در سطح هورمون‌های تناسلی، بیماری‌های عفونی، مشکلات ساختاری تناسلی و مشکلات روانشناختی می‌باشد. درمان ناباروری بستگی به علت آن دارد و ممکن است شامل داروها، جراحی یا فرایندهای جدیدی مانند برخی فناوری‌های مرتبط با باروری باشد. برای پیشگیری از ناباروری نیز باید به مصرف سالم و منظم غذا، تمرین منظم، کاهش استرس و عوامل محیطی آلوده توجه شود.